Malatya

Başlığın diğer anlamları için Malatya (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Malatya
Büyükşehir statüsünde il
Malatya'nın Türkiye'deki konumu
Malatya'nın Türkiye'deki konumu
Malatya districts.png
Malatya'nın ilçeleri
Ülke Türkiye
Bölge Doğu Anadolu Bölgesi
Alt idari birimler
İdare
 • Belediye Başkanı Selahattin Gürkan (AK Parti)
 • Vali Hulusi Şahin [1]
Yüzölçümü
 • Büyükşehir statüsünde il 12,259 km² (4.733 mil²)
Rakım 954 m (3.129 ft)
Nüfus
 (2021)[2]
 • Büyükşehir statüsünde il 808,692
 • Yoğunluk 66/km² (170/mil²)
 • Metropol
 637,651
Zaman dilimi UTC+03.00 (TRS)
Posta kodu
44000
Alan kodu (+90) 422
Plaka kodu 44
Malatya kayısısı
Ulubaba Dağı (Malatya)

Malatya (Ermenice: Մալաթիա Malat'ia; Kürtçe: Meletî; Grekçe: Μελιτηνή Melitini), Türkiye'nin büyükşehir statüsündeki[3] otuz ilinden biridir. Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki Yukarı Fırat Bölümü'nde yer alır. 13 ilçesi ve 718 mahallesi bulunan[4] 2021 TÜİK verilerine göre Malatya, 808.692 kişilik nüfusuyla Türkiye'nin yirmi sekizinci en yüksek nüfuslu ilidir.[5] Doğusu Elazığ ve Diyarbakır, güneyi Adıyaman ve Kahramanmaraş, batısında Kayseri, kuzeyi ise Sivas ve Erzincan ile çevrilidir. İlk olarak Hitit döneminde kurulmuştur. O günden bugüne el değiştirerek yıkılıp yeniden yapılarak günümüze kadar gelmiştir.[6]

Malatya, kayısı diyarı olarak bilinir. İlde yetişen kayısılar, dünya genelinde ünlüdür ve kuru kayısı üretiminin %80'ini Malatya Ovası’nda bulunan kayısı bahçeleri sağlar.[7] Büyükşehir yasası ile 2014 yerel seçimlerinin ardından büyükşehir statüsüne kavuşmuştur. Aynı zamanda Malatya 2 Cumhurbaşkanı çıkarmış tek şehirdir, bu kişiler, İsmet İnönü ve Turgut Özal'dır.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya'nın adı Kültepe tabletlerinde Melita olarak, Hitit tabletlerinde "Maldia" olarak geçmektedir. Malatya'nın isim kökü Hititçede bal anlamına gelen "melid"den türediği ve Hitit kitabelerinde "öküz başı ve ayağı" ile ifade edildiği belirtilmiştir. "Melit+ava" ise "bal ülkesi" anlamına gelmektedir.[8] Sonra bu isim "Meliddu", "Melide", "Melid", "Milid", "Milidia", "Melitea" olarak kitabelerde geçmiştir. Malatya'yı ele geçiren Araplar, şehre "Malatiyye" ismini vermişlerdir. Türklerin Malatya'yı fethetmesiyle isim bugünkü halini almıştır ve 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla ismi Malatya olarak resmileşti.

Eski çağ coğrafyacılarından Strabon, Malatya'yı, kesin olarak belirtmemekle birlikte, Kommagene sınırında Kapadokya Krallığı’nın (MÖ 280-212) on valiliğinden biri olarak göstermiştir.[9]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya tarihi ve arkeolojisine ışık tutan Levent Vadisi kanyonu 65 milyon yıl öncesine dayanan kaya oluşumları 28 km uzunluğunda kaya formasyonlarından oluştuğunu görmekteyiz. 2007 yılında bölgedeki tarih öncesi kalıntıları yüzeysel araştırma yapan belgesel yönetmeni Tekin Gün, Malatya Paleolitik Çağ-(Eski taş çağı)'ndan Tunç çağı'na kadar yerleşim izlerinin olduğunu sanılmaktadır.1979 yılında başlayan Karakaya Baraj Gölü Kurtarma Kazıları kapsamındaki İzollu mevkii Cafer Höyük'te yapılan kazılarda, Paleolitik dönemde yaşayan toplumun mağaralardan çıkıp tarım ve hayvancılıkla uğraştıkları köy yerleşik düzene geçtiklerini görmekteyiz.[10]

TürkiyeOsmanlı İmparatorluğuDulkadiroğullarıTimur DevletiOsmanlı İmparatorluğuAnadolu Selçuklu DevletiDanişmendlilerBizans İmparatorluğuDoğu Roma (Bizans) İmparatorluğuRoma İmparatorluğuPontus DevletiKapadokya KrallığıBüyük İskender İmparatorluğuPerslerMedlerAsurlularUrartularAsurlularHititlerHattiler

Genel tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya; Doğu Anadolu Bölgesi'nin ve Fırat Nehri'nin stratejik konumunda yer alan bir yerleşim yeridir. Bu konumu nedeniyle ilk yerleşmeler MÖ 6000'lere gitmektedir.[11] Ayrıca bölge önemli ticaret yolları üzerinden olduğundan dolayı sürekli savaşılmış bir yerdir. Sürekli iki devlet arasında çekişmelere neden olmuştur. Bu durum sonrası şehir her savaş sonrası yağmalanmış, savunma ve istilalardan korunmak için şehir merkezi 2 kez değişim geçirmiştir. Bunun gibi nedenlerden Malatya'nın tarihinin araştırılması çok zordur.[12]

Malatya'nın sınırları içerisinde birçok höyük bulunmaktadır.[13] Bunlardan en eski yerleşmenin görüldüğü yer ve ayrıca Malatya'nın ilk yerleşim alanı olan Arslantepe Höyüğüdür. İlk yerleşim alanı suyun kenarına kurulmuş bir verimli tarım alanıdır. Yaklaşık 6000 yıl kullanıldı. Yaklaşık olarak 35250 m2'lik bir alandır. Bugün ilk yerleşim yeri olan Arslantepe Höyüğü, Orduzu beldesinin Arslantepe mahallesinde bulunmaktadır.

Malatya'nın tarihi ana hatlarıyla dört büyük döneme ayrılabilir:

Arslantepe Höyüğü'de bulunan Hitit kralı, Tarhunva'nın Ankara'daki, Anadolu Medeniyetleri Müzesinde bulunan heykeli

Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya 5 milyon yıl önce denizdi.[14] Hititler MÖ 2000 yıllarının başında bu bölgede hüküm sürmeye başlamışlardır. MÖ 1750 yıllarında Kuşsara Kralı Anitta, Anadolu'yu tek bir yönetim altında toplayarak siyasi birliği sağlamış ve Malatya'yı da bu birliğe dâhil etmiştir. II. Murşili, Muvattalli ve III. Hattuşili dönemlerinde Malatya, Hitit merkezine bağlı kalmıştır. Asur Kralı Sanherib (MÖ 705-MÖ 681) döneminde Asur egemenliğine giren Malatya, daha sonra Med ve Perslerin hâkimiyetine girmiştir.

MÖ 4. yüzyılda Makedonya Kralı İskender'in Anadolu'yu ele geçirmesinden sonra, Malatya Helenistik kültürün etkisinde kalmıştır. Bu tarihten sonra Malatya sırasıyla, Medlerin, Perslerin, Romalıların, Bizanslıların, Selçuklu Hanedanının egemenliği altına girmiştir.

İlk Anadolu uygarlıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Hititler

Kuruluş ve isim itibarıyla başlangıçtan zamanımıza kadar büyük bir değişikliğe uğramadan gelen Anadolu şehirlerinden birisidir. Kültepe vesikalarında "Melita" şeklinde görülen Malatya'dan Hitit vesikalarında "Maldia" olarak bahsedilmektedir. Asur İmparatorluk devri vesikalarında ise Meliddu, Melide, Melid, Milid, Milidia olarak geçmektedir. Urartu kaynaklarında ise Melitea denilmektedir. Malatya kelimesinin Hititçe "bal" anlamına gelen "Melid"den türediği anlaşılmaktadır.[15] Hitit hiyeroglif kitabelerinde Malatya şehri, bir öküz başı ve ayağı ile ifade edilmektedir.

Osmanlı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

1515 yılından itibaren Osmanlı yönetimi altına giren Malatya, Harput Vilayeti’ne bağlı iken, Cumhuriyetle birlikte (20 Nisan 1924 Anayasası 89. maddesi ile) il olmuştur. İl olduktan sonraki ilk belediye başkanı, Hasanbey Caddesi'ne de ismi verilen son Osmanlı beyi Hasan Derinkök'tür.[16]

Cumhuriyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya ili 1927-1931 yıllarında; Adıyaman, Kâhta, Arapgir, Akçadağ, Hekimhan, Pütürge ve Kemaliye (Eğin) ilçelerinden oluşuyordu. Toplam nüfusu 258.331 olup merkez nüfusu köylerle birlikte 56.528’di. Vali Mehmet Tevfik Bey, belediye başkanı Mehmet Naim Karaköylü idi. Belediye binası Emir Ahmedoğlu Hanı’ndaydı.

Şehirde Cumhuriyet Halk Partisi, Türk Ocağı, Türk Hava Kurumu, Kızılay kurumlarının birer şubesi bulunmaktaydı.[17]

2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Malatya'da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.[18]

2023 Kahramanmaraş depremlerinden etkilenen Malatya'da, şehrin merkezi büyük zarar gördü.

Coğrafya ve çevre[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafi konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Compass rose pale.svg Kayseri Sivas , Erzincan Tunceli
Compass rose pale.svg
 
Kayseri, Kahramanmaraş Kuzey Elazığ
Batı   Malatya    Doğu
Güney
Kahramanmaraş Adıyaman Diyarbakır

Arazi yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya, Doğu Anadolu bölgesinin batı bölümünde yer almaktadır. Doğuda Elazığ (98 km) ve Diyarbakır (251 km), güneyde Adıyaman (185 km), batıda Kahramanmaraş (219 km), kuzeyde Sivas (245 km) ve Erzincan (363 km) illeri ile çevrilidir.

İl genelinde yer alan dağların başlıcaları Malatya Dağları, Beydağı, Nurhak Dağları, Akçababa Dağları, Yama Dağı iken, başlıca akarsular Söğütlü Çayı, Morhamam Çayı, Kuruçay, Tohma Suyu, Sultansuyu, Sürgü Suyu, Beylerderesi, Mamıhan ve Şiro Çayı'dır.

İl, İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin arasında tampon bir bölge olma özelliğini de taşımaktadır.

Malatya ili, deprem kuşağı bakımından ikinci büyük fay kuşağında yer alır. Bölgenin dağlık ve dinamik bir yer hareketliliğine maruz kalması sonucu depremler sık sık meydana gelir. Yani kıvrımlı bir arazi şekli yaygındır. Malatya'nın deniz seviyesinden yüksekliği 960 metredir (merkez).

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya ilinde karasal iklim koşulları hüküm sürer. Evvel çok çetin kış ayları yaşanıyor olsa da Malatya'daki su potansiyeli sebebiyle son yıllarda inşa edilen barajlar il genelinde iklimi fazlaca yumuşatmıştır. Bölge iklim koşullarına göre oldukça ılıman bir iklim hüküm sürmektedir.


Nuvola apps kweather.svg Malatya iklimi Weather-rain-thunderstorm.svg
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 14,2 18,9 27,2 33,7 36,0 40,0 42,5 41,5 38,8 34,4 25,0 18,0 42,5
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 3,4 5,6 11,7 18,5 23,9 29,6 34,0 33,8 29,1 21,3 12,5 5,6 19,0
Ortalama sıcaklık (°C) −0,1 1,5 6,8 13,1 18,1 23,2 27,4 27,1 22,4 15,4 7,7 2,2 13,7
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −3 −2 2,3 7,7 11,9 16,3 20,0 20,0 15,6 10,0 3,9 −0,6 8,5
En düşük sıcaklık (°C) −19,2 −21,2 −13,9 −6,6 0,1 4,9 10,0 10,9 5,7 −1,2 −12 −22,2 −22,2
Ortalama yağış (mm) 40,9 38,0 50,9 56,4 48,6 18,2 1,9 1,5 6,9 36,7 42,1 40,5 382,6
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[19]


Akarsular ve göller[değiştir | kaynağı değiştir]

Orduzu-Pınarbaşı gölleri meşhurdur; piknik ve dinlenme merkezidir. Ayrıca Fırat'ın büyük bir bölümü de Malatya'nın doğusundan geçmektedir. Pütürge ilçesinin Şiro Çayı da meşhur akarsularındandır ve bu akarsu balığıyla ünlüdür.

Bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya il topraklarının % 54’ü çayır ve meralarla, %31’i ekili ve dikili arazi ile kaplıdır. Ormanı azdır, ormanlık alanı %10’dur. Geniş Malatya Ovası, bozkır görünümündedir. Akarsu çevreleri orman gibi uzayan kayısı bahçeleri ile kaplıdır. Malatya Toroslarında en çok meşe, vadi yamaçlarında ardıç ağaçlarına rastlanır. Platolar çayır bakımından zengindir.

Malatya alüvyon topraklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu topraklar, akarsular tarafından taşınan, depolanan materyaller üzerinde oluşan genç topraklardır. Üzerlerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır.

Alüvyon topraklar Malatya ilinde daha çok Fırat Nehri ile Tohma Çayı boyunca uzanmaktadır. Toplam alanları 20.236 hektardır. Bunun 19.703 hektarı birinci sınıf, 442 hektarı yetersiz drenajlı ve ikinci sınıf, 95 hektarı ise kötü drenajlı üçüncü sınıf arazilerden oluşmaktadır.

Malatya bazaltik topraklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu topraklar genellikle orta derin veya sığdır. Ağır killi topraklardır ve profilleri iyi gelişmemiştir. Malatya’da bu topraklar Kürecik bucağının batısında ve güneyinde ve Arapgir ile Arguvan arasında bulunurlar. 75.080 hektarlık ölçümleri ile ilde %6,1′lik yer tutan Bazaltik toprakların %26’sı toprak işlemeli tarıma uygundur. %66′lık kısmı meradır.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2023 verileri [20])

Malatya il nüfusu: 812.580 (2022 sonu). İlin yüzölçümü 12.259  km2'dir. İlde  km2'ye 66 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 359 kişi ile Yeşilyurt’tur)

İlde yıllık nüfus artış oranı %0,48 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Yeşilyurt (% 1,36)-Hekimhan (-% 4,21)

06 Şubat 2023 TÜİK verilerine göre 13 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 718 mahalle bulunmaktadır.

2022 yılı sonunda Malatya ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2021 Nüfus 2022 Fark Değişim% Mah.Say. Alanı  km2[21]' Yoğunluk
Akçadağ 28.283 27.872 -411 -1,46 77 1118 25
Arapgir 10.119 9.964 -155 -1,54 63 987 10
Arguvan 7.105 6.869 -236 -3,38 49 1096 6
Battalgazi 304.750 307.478 2.728 0,89 103 947 325
Darende 24.923 24.588 -335 -1,35 67 1482 17
Doğanşehir 38.136 37.697 -439 -1,16 39 1364 28
Doğanyol 3.794 3.705 -89 -2,37 16 177 21
Hekimhan 16.381 15.706 -675 -4,21 65 1514 10
Kale 5.503 5.571 68 1,23 28 237 24
Kuluncak 7.244 7.000 -244 -3,43 28 645 11
Pütürge 12.976 12.492 -484 -3,80 68 1086 12
Yazıhan 12.429 11.984 -445 -3,65 33 653 18
Yeşilyurt 337.049 341.654 4.605 1,36 82 953 359
Malatya 808.692 812.580 3.888 0,48 718 12.259 66
Malatya il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1940[22] 418.473 9
  %19     78.423
340.050     %81  
1945[23] 428.660 9 %2Dark Green Arrow Up.svg
  %19     83.130
345.530     %81  
1950[24] 483.568 8 %13Dark Green Arrow Up.svg
  %20     96.054
387.514     %80  
1955[25] 342.835 30 -%29Red Arrow Down.svg
  %27     90.882
251.953     %73  
1960[26] 394.172 30 %15Dark Green Arrow Up.svg
  %31     120.478
273.694     %69  
1965[27] 452.624 27 %15Dark Green Arrow Up.svg
  %32     147.040
305.584     %68  
1970[28] 510.979 29 %13Dark Green Arrow Up.svg
  %35     179.647
331.332     %65  
1975[29] 574.558 27 %12Dark Green Arrow Up.svg
  %37     215.250
359.308     %63  
1980[30] 606.996 25 %6Dark Green Arrow Up.svg
  %40     241.560
365.436     %60  
1985[31] 665.809 29 %10Dark Green Arrow Up.svg
  %46     307.623
358.186     %54  
1990[32] 702.055 28 %5Dark Green Arrow Up.svg
  %54     379.188
322.867     %46  
2000[33] 853.658 24 %22Dark Green Arrow Up.svg
  %59     499.713
353.945     %41  
2007[34] 722.065 29 -%15Red Arrow Down.svg
  %64     462.569
259.496     %36  
2008[35] 733.789 29 %2Dark Green Arrow Up.svg
  %67     492.411
241.378     %33  
2009[36] 736.884 29 %0Dark Green Arrow Up.svg
  %64     468.310
268.574     %36  
2010[37] 740.643 29 %1Dark Green Arrow Up.svg
  %65     480.144
260.499     %35  
2011[38] 757.930 28 %2Dark Green Arrow Up.svg
  %66     498.588
259.342     %34  
2012[39] 762.366 28 %1Dark Green Arrow Up.svg
  %66     504.793
257.573     %34  
2013[40] 762.538 28 %0Dark Green Arrow Up.svg Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[41] 769.544 27 %1Dark Green Arrow Up.svg
2015[42] 772.904 27 %0Dark Green Arrow Up.svg
2016[42] 781.305 27 %1Dark Green Arrow Up.svg
2017[42] 786.676 27 %1Dark Green Arrow Up.svg
2018[42] 797.036 28 %1Dark Green Arrow Up.svg
2019[42] 800.165 28 %0Dark Green Arrow Up.svg
2020[42] 806.156 28 %1Dark Green Arrow Up.svg
2021[42] 808.692 28 %0Dark Green Arrow Up.svg
2022[42] 812.580 28 %0Dark Green Arrow Up.svg

Not: 1954 yılında Adıyaman ilinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Malatya kayısısı

Malatya, ekonomik olarak bölgenin en gelişmiş illerindendir. Ekonomi başlıca kayısıya dayanır. Malatya'da bulunan birçok kayısı fabrikası istihdam sağlar. Bunun yanında, tekstil fabrikaları ekonomiye can verir. Malatya'da iki organize sanayi bölgesi bulunmaktadır ve üçüncü organize sanayi bölgesinin altyapı ihaleleri tamamlanmıştır.[kaynak belirtilmeli] Ayrıca Malatya'nın teşvik paketi kapsamında bazı büyük şirketler, bölgeye yatırım yapmışlardır. Buna Eczacıbaşı'nın yapım aşamasında olan nükleer tıp fabrikası örnektir.[kaynak belirtilmeli] Ayrıca Malatya'da sanayi sitelerinde bulunan küçük işletmeler de Malatya ekonomisine can verir. İnönü Üniversitesi de ticaretin ve kentin büyümesinde etkili olmuştur. Malatya'da birden fazla hidroelektrik santralleri bulunmaktadır. Bunlardan biri Karakaya Barajı'ndadır.

Tarım[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarım genelde Malatya Ovası’nda yapılır ve başlıca ürün kayısıdır. Dünyanın kayısı ihtiyacının yüzde 80'i Malatya'dan karşılanmaktadır. Dağlık kesimlerde küçük ve büyük baş hayvancılığı yapılmaktadır ancak şehrin ekonomisine fazla bir katkısı olmamakla birlikte damızlık koyun keçi yetiştiricileri birligi ve süt birliği ve damızlık sığırcılık birliği de bulunmaktadır. Bunların dışında Arapgir üzümleri, Yeşilyurt kirazları ve Hekimhan cevizleri de meşhurdur. Ekonomik anlamda katkı da sağlar.

Konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[43] Alanı km²[44] Rakım mt. Merkeze km[45] Ulaşan Yollar[45]
Akçadağ Cumh.önce 1.118 1.056 38 -22=>44-53, 44-56
Arapgir Cumh.önce 987 1.172 120 -18, -05
Arguvan 1954 1.096 1.163 72 -01=>44-77
Battalgazi 1987 947 782 9 -23, 44-29, 44-25
Darende Cumh.önce 1.482 1.027 112 -21, 44-80, 44-83
Doğanşehir 1946 1.364 1.225 59 -10=>44-52, 44-56
Doğanyol 1990 177 929 91 -23=>44-25=>44-26
Hekimhan Cumh.önce 1.514 1.122 85 -09, 44-79
Kale 1990 237 729 42 -23
Kuluncak 1990 645 1.276 116 -09 (Hekimhan)=>44-79, 44-84
Pütürge Cumh.önce 1.086 1.224 73 -23=>44-25
Yazıhan 1990 653 828 43 -09, 44-81
Yeşilyurt 1957 953 1.010 14 -23, -01, 44-50
MALATYA Cumh.önce 12.259 970
*Metropol İlçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya Kayısısı

Malatya, bölge için önemli bir kültür sanat merkezidir. Buna müze ve sonradan açılan alışveriş merkezi büyük ölçüde katkıda bulunmuştur. Ayrıca, devlet tiyatrosunun açılması, kültür ve kongre merkezinin açılması, Malatya kültür ve sanatını önemli ölçüde değiştirmiştir.

Camiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya Merkez Mücelli Caddesinde caminin giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre yapımı1793 tarihli Yusuf Ziya Paşa Camii bulunmaktadır. Malatya merkezinde yaklaşık 120 yıllık tarihi olan bir cami bulunmaktadır. Adı Hacı Yusuf Taş Cami olan eser halk arasında Yeni Cami (Malatya), Teze Cami adlarıyla da bilinir. 24 Ocak 2020 Elazığ Sivrice depreminde hasar alan cami restore edilip ibadete açıldıktan kısa bir süre sonra 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Pazarcık depreminde tamamen yıkılmıştır. Bir diğer cami de Ulu Cami'dir. Ulu Cami’nin tarihi yedinci yüzyıla kadar uzanmaktadır. Ulu Cami’yi Araplar, Malatya ilimizin 8 km kadar kuzeyinde bulunan Battalgazi ilçesinde inşa etmişlerdir. Eski kaynaklardan öğrenilen bilgiye göre yıkılan Ulu Cami, Anadolu Selçuklu zamanında 1224 yılında yeniden inşa edilmiştir. Ulu Cami 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremlerinde hasar görmüş ve restorasyon için ibadete kapatılmıştır.

Müzeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Arkeolojik alanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Arslantepe Höyüğü (Orduzu belediye sınırları içinde bulunur): eski bir yerleşim bölgesi, ilk arkeolojik araştırmalar 1932'de Fransızlar tarafında yapılır. Bu alanda bir açık hava müzesi yapılması planlanıyor. Aslantepe Höyüğü'nde bugüne kadar birçok medeniyet yaşamıştır. Aslantepe Höyüğü dünyada kurulan ilk yerleşim bölgelerinden biridir ve bugüne kadar 27 medeniyeti ağırlamıştır.[48]

Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya usulü tarhana çorbası, içli köfte, analı kızlı, kayısı tatlısı, ekşili köfte, mercimekli köfte, kulak çorbası, tavşanlı yufka, kaburga dolması, tava, kâğıt kebabı, kalbur hurması, bilik, pirpirim cacığı, yapraklı köfte, kiraz yaprağı köftesi, saç kavurması, kürt sarması, ıspanaklı ekmek, baklalı pilav, kömbe, taş (yassı)kadayıf, salçalı köfte gibi yemekler yöreye özgüdür. Tescillenmiş yemekleri mevcuttur. Bulgurdan yapılan 100'ün üzerinde köfte ve yemek çeşidi bulunur. Şehre ait peynir ürünleri bulunmaktadır. Şehrin fırın kültürü gelişmiştir.

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Kentin ilçelerinden biri olan Battalgazi’de ise Selçuklu Hanedanı ve Osmanlılar döneminden kalma eserler bulunmaktadır. Devlet tiyatroları Malatya şubesinin açılmasıyla Malatya bölgedeki kültür alanında da önemli bir aşama kaydetmiş ve çevre illerden gelen sanatseverler sayesinde kültür turizmi önemli bir ivme kazanmıştır. Gürpınar Şelalesi de bir turizm kaynağı yaratmaktadır. Bunların dışında Yeşilyurt (Gündüzbey), Darende (Somuncu Baba), Kale ve Akçadağ (Levent Vadisi) gibi ilçelerinde yer alan mesire alanları da şehrin turizmine önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. Türkülere konu olan Kömürhan Köprüsü buradadır.

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Malatya'da spor

Futbol takımı 1966 yılında, amatör küme takımlarından Adalıspor, Hürriyetgençlik ve Coşkunspor kulüplerinin Akınspor kulübüne katılmalarıyla Malatyaspor olarak kuruldu. Akınspor kulübü, yapılan genel kurulla sadece ismini değiştirerek Malatyaspor oldu. Kulübün sarı-kırmızı olan forma rengi aynen korundu. Ancak kurulduğu yıldan itibaren sarı-siyah formayla maçlara çıkan kulüp, 1980-1981 sezonunda sarı-siyah formayı değiştirerek yeniden sarı-kırmızıya döndü. 1967-1968 sezonunda 2. Lig'e alınan kulüp, ilk sezonunda 3. Lig'e düştü. 1968-1969 sezonundan itibaren beş sezon 3. Lig'de mücadele etti. 1972-1973 sezonu sonunda 3. Lig'den 2. Lig’e yükselen kulüp, 1976-1977 sezonu sonunda tekrar 3. Lig'e düştü. 1980-1981 sezonunda 3. Lig kaldırılıp 2. Lig ile birleştirilince otomatik olarak 2. Lig'e yükselmiş oldu. 1983-1984 sezonu sonunda namağlup olarak 2. Lig'de şampiyon olarak 1. Lig'e çıktı. 1987-1988 sezonunda 1. Lig'deki en iyi derecesini yaparak ligi 3. sırada tamamladı. Ancak, 1989-1990 sezonu sonunda 1. Lig'den 2. Lig'e düştü. 11 sezon 2. Lig'de mücadele ettikten sonra, 2000-2001 sezonu sonunda terfi maçları sonucunda tekrar 1. Lig'e çıktı.

2004 yılında UEFA Kupası'nda mücadele eden takım İsviçre'nin FC Basel takımını deplasmanda 2-1 mağlup etmiş, deplasman golü kuralıyla elenmiştir. 2005-2006 sezonu sonunda 1. Lig'den düşerek o zamanlar iki kategoriye ayrılmış olan 2. Lig A Kategorisi'nde mücadele etmeye başlayan kulüp, 2008-2009 sezonunda 2. Lig A Kategorisi'ni 18. sırada bitirerek 2. Lig B Kategorisi'ne düştü. Borçları nedeniyle transfer yapamayan ve elindeki oyuncuları zamanla kaybeden kulüp, 2009-2010 sezonu sonunda 2. Lig B Kategorisi'nden 3. Lig'e düştü. 2010-2011 sezonunda da, 3. Lig'de mücadele edip 1. Grubu sonuncu sırada bitirerek Bölgesel Amatör Lig'e düştü. Bölgesel Amatör Lig'de -9 puanla 4. Grubu sonuncu sırada bitirerek Malatya 1. Amatör Ligi'ne düştü. 2012-2013 sezonu öncesinde Malatya Belediyespor adını Yeni Malatyaspor olarak değiştirerek profesyonel liglerde Malatyaspor adını kullanmaya başladı renkleri sarı siyah ve kırmızıdır.UEFA ve TFF kurumlarının kriterleri ve kararıyla Malatyaspor değil Yeni Malatyaspor olarak devam etti. Şuanki Yeni Malatya Stadyumu ve Nurettin Soykan Tesisleri Yeni Malatyaspor tarafından geçici alınmış ve Malatyaspor'a aittir. 2018-2019 Sezonunda, Yeni Malatyaspor, süper ligi 5.sırada tamamlayarak, UEFA Avrupa Ligi'ne katılma hakkı elde etmiştir. Şuan da 3. Ligde Yeşilyurt Belediyespor ve Bölgesel Amatör Lig|BAL'da Arapgirspor takımları vardır. Malatya BŞB SK nın Voleybol 1. ve 2. liglerindeki 2 takımı ve hentbol 2.ligdeki takımı küme düşmüştür. Voleybol bölgesel liginde 2 takımı yer almıştır.

Türkiye Kupası|Ziraat Türkiye Kupası'nda Yeni Malatyaspor, yarı finalde Galatasaray' a elenerek kupa 3.sü olmuştur.

Önemli spor tesisleri: Yeni Malatya Stadyumu (27.044), Malatya Spor Salonu (3.200), Atatürk Spor Salonu (1.500) ve Atletizm Pisti'dir.

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Malatya'nın ilçeleri

Merkezi Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Malatya, bir büyükşehir'dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Malatya Valisi 1971-Ankara doğumlu Hulusi ŞAHİN, 12.5.2022/209 sayılı kararla Batman Valisi iken atanmıştır.

Malatya Büyükşehir Belediyesi Başkanı Selahattin GÜRKAN ise 2019 yılı yerel seçimler sonucuna göre göreve başlamıştır.[49]

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Malatya'nın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[50][51] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Malatya Büyükşehir Belediye Başkanı, 1958-Malatya doğumlu Selahattin Gürkan (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %68,47 oy oranıyla seçilmiştir[52]

İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimlerine göre, üç değişik parti ve bir bağımsız tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 8'i AK PARTİ, 3'ü CHP ve 1'i MHP'li belediye başkanıdır.[53]

Malatya Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 50’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 13 ilçe belediye başkanı ve 36 üye) Bunların 34’ü AK PARTİ, 11'i CHP, 3’ü, MHP, 1'i BBP ve 1'i bağımsızdır.[54]

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkenin önemli üniversitelerinden olan İnönü Üniversitesi ve Malatya Turgut Özal Üniversitesi başta olmak üzere birçok ilk ve ortaokul mevcut olup Fatih projesiyle birçok okula akıllı tahta ve öğrencilere verilen tablet bilgisayarlarla desteklenen eğitim modernizasyonu tüm ülkede olduğu gibi Malatya eğitimine projenin ilk yılından büyük katkı sağlamıştır. Ayrıca 91.000 Dev Öğrenci Projesi ile daha da iyi eğitim verilmeye başlanan Malatya'da il halkının ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde okul vardır. Halkın eğitim düzeyi iyi derecededir.[kaynak belirtilmeli]

Altyapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehir içi ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya'da şehir içi ulaşım halk otobüsleri, dolmuşlar ve trambüsler ile yapılmaktadır. Trambüs; Malatya çevreyolu üzerinde MAŞTİ - İnönü Üniversitesi üzerinde kurulmuş olan elektrik ile çalışan 36 km uzunluğunda 55 adet istasyon bulunan bu istasyonlardan, 11 tanesi turnikeli 44 tanesi normal biniş istasyonu olan Maşti (Yeşilyurt belediyesinden) başlayarak Yeni Devlet Hastanesi, Köy Garajı, Emeksiz, Battalgazi Kavşağı, Tandoğan, Araştırma Hastanesi ve İnönü Üniversitesine kadar devam eden seyir hattı ile Türkiye'de ilk kez Malatya'ya kurulan toplu taşıma sistemidir.[55]

Karayolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya'da karayolu ulaşımı TCK tarafından yapılan şehirler arası devlet yollarından sağlanmaktadır. Bu yollardan en önemlisi Kayseri'den gelen ve Elâzığ'a giden D 300 karayoludur. Bunun dışında Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki konumundan dolayı üç bölgeye komşu kavşak noktasındadır. Bu nedenle her yöne açılan yolları vardır. Ayrıca uluslararası havalimanıyla Almanya'nın Frankfurt ve diğer Avrupa şehirlerine ulaşım sağlanmaktadır. Her gün İstanbul, Ankara ve İzmir'e uçuş bulunmakla beraber yaz sezonlarında Antalya uçuşları mevcuttur.

Bu yollar:

Havayolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya'da havayolu ulaşımı Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından Malatya Akçadağ da bulunan Erhaç Havalimanı ile sağlanmaktadır.

Demiryolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Malatya'da demiryolu ulaşımı TCDD tarafından yapılan demiryolları ile sağlanmaktadır. Dört ilçede TCDD garı bulunmaktadır.

Bu ilçeler:

Ayrıca demiryolu güzergahları:

Malatya - Elazığ demiryolu hattında bulunan Fırat demiryolu köprüsü Türkiye'nin en uzun köprüsü olmakla beraber önemi büyüktür.

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynak:[58]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Malatya'nın simgelerinden Malatya Yeni Cami, 2010

    Malatya'nın simgelerinden Malatya Yeni Cami, 2010

  • Malatya Toplu Konutlardan Bir Görüntü, 2013

    Malatya Toplu Konutlardan Bir Görüntü, 2013

  • Malatya'nın ünlü eğlence ve kafeler caddesi Kanal Boyu'nun gece görünüşü, 2010

    Malatya'nın ünlü eğlence ve kafeler caddesi Kanal Boyu'nun gece görünüşü, 2010

  • Hürriyet Parkı, 2014

    Hürriyet Parkı, 2014

  • Malatya'nın en ünlü parklarından Malatya Şelale Park girişi 2009

    Malatya'nın en ünlü parklarından Malatya Şelale Park girişi 2009

  • Malatya İnönü Stadyum ile çevresinin panoramik görüntüsü 2008

    Malatya İnönü Stadyum ile çevresinin panoramik görüntüsü 2008

  • Yeni Cami'ye kar yağarken 2010

    Yeni Cami'ye kar yağarken 2010

  • Malatya Saat Kulesi 2010

    Malatya Saat Kulesi 2010

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel
  1. ^ http://malatya.gov.tr/yoneticilerimiz 26 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Malatya Valiliği
  2. ^ http://www.yerelnet.org.tr/il/malatya/ 20 Şubat 2020[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Malatya Nüfusu
  3. ^ "MALATYA BÜYÜKŞEHİR OLDU". MALATYA BÜYÜKŞEHİR OLDU. 12 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021. 
  4. ^ "Malatya'nın nüfusu ve idari yapısı". 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "- Malatya Sonsöz Gazetesi". web.archive.org. 5 Şubat 2020. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021. 
  6. ^ Yine ekonomiside bölgenin en büyüklerindendir.Toplamda 772.000'e yakın nüfusu vardır. Malatya yine nüfusu her yıl artmakta olan şehirlerdendir. 2011 TUİK verilerine göre büyükşehir olma nüfus barajını geçmiştir. Malatya eğitim, sağlık, güvenlik ve ulaşım altyapısı iyi olan bir şehirdir. Malatya kültürü ,tarihi, kayısısı ve özellikle yetiştirdiği ünlülerle tanınmış bir şehirdir.Malatya Valiliği sitesi 1 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ "malatyaguncel.com Haberi". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2010. 
  8. ^ Bilim ve Teknik Dergisi, Ocak 2007, Sayı: 470, Sayfa: 117
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2016. 
  10. ^ "Tarih Öncesi Malatya". Araştırma yazısı,Yönetmen Tekin Gün. Mootol,Kültür Sanat-Şubat 2007. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "Malatya İlke". 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2013. 
  12. ^ Sadece önemli devletler listeye alınmıştır. Tarihler yuvarlama hesabına göre yazıldı.
  13. ^ "Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü". 22 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2013. 
  14. ^ Maden Teknik Arama Enstitüsü 4. Bölge Müdürlüğü MALATYA WEB sayfası 14 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 29 Mayıs 2010 tarihinde erişildi.
  15. ^ "(ESKİ) MALATYA ADININ ASLI". Battalgazi Belediyesi. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2016. 
  16. ^ "Malatya Belediyesi eski başkanları". 20 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2009. 
  17. ^ T.C. Devlet Salnamesi 1926, ANKARA 1927
  18. ^ "Kanun No. 6360". 15 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2014. 
  19. ^ "Resmî İstatistikler - Malatya". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2016. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  22. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  23. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  24. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  25. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  26. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  27. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  34. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  35. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  36. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  37. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  38. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  39. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  40. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  41. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  42. ^ a b c d e f g h
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Malatya Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Malatya Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Malatya Nüfusu". nufusubu.com. 
  43. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  44. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  45. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  46. ^ "http://www.eskieserler.com/". 9 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2010.  |başlık= dış bağlantı (yardım)
  47. ^ "Malatya'nın kayısıdan sonra yükselen değeri Fotoğraf Makinası Müzesi". Ensonhaber. 29 Aralık 2021. 29 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2021. 
  48. ^ "Haberler.com Aslantepe Höyüğü Haberi". 2 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2010. 
  49. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  50. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  51. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  52. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  53. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  54. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020. 
  55. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2017. 
  56. ^ http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=8967773
  57. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2014. 
  58. ^ "Malatya Büyükşehir Belediyesi Resmi Web Sitesi". www.malatya.bel.tr. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2020. 
Genel
  • Erkal, A. Münir, Belediyecilik ve Şehircilik açısından Malatya Uygulaması, Malatya Belediyesi Yayınları, Ankara 1991
  • Junior Larousse Temel Bilgi Ansiklopedisi Cilt 1, Milliyet Gazetesi Yayınları, İstanbul 1993
  • Yeni Rehber Ansiklopedisi Cilt 13, Türkiye Gazetesi Yayınları, İstanbul 1994
  • Alp, Sedat, Hitit Çağında Anadolu Çiviyazılı ve hiyeroglif yazılı kaynaklar, TÜBİTAK Yayınları, Ankara 2002
  • Göğebakan, Göknur, 16. Yüzyılda Malatya Kazası (1516-1560), Malatya Belediyesi Kültür Yayınları, Malatya 2002
  • Aydın, Mesut, Atatürk'ün Malatya'ya Gelişleri, Malatya Belediyesi Kültür Yayınları, Malatya 2003
  • Göğebakan, Göknur, Fotoğraflarla Geçmişte Malatya, Malatya Belediyesi Kültür Yayınları, Malatya 2004
  • Malatya İl Çevre Durum Raporu, Malatya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Malatya 2005
  • Malatya İl Çevre Durum Raporu, Malatya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Malatya 2007
  • Tuğrulca, Orhan, Malatya Siyasi Tarihi, Malatya 2008
  • Akın H. Cemal, Modern Malatya, Malatya Belediyesi Yayınları, Malatya 2009
  • 2010-2014 Malatya Belediyesi Stratejik Planı, Malatya Belediyesi Yayınları, Malatya 2010

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"http://www.turkcewiki.org/w/index.php?title=Malatya&oldid=29611460" sayfasından alınmıştır