Sadaka taşı
Sadaka taşı, genellikle cami vb. yerlerde ihtiyaç sahiplerinin alabilmeleri için para vb.nin bırakıldığı özel yer.[1][2]
Kökeni Selçuklu Hanedanına kadar uzanan yardım şeklidir. Fakir insanları rencide etmemek için düşünülmüş bir modeldir.
Osmanlılar döneminde daha da yaygınlaştırıldığı biliniyor. Yardım yapan ile alan birbirini görmez, tanımaz ve bilmez. Alanın mahcubiyetten, verenin ise riya ve gösterişten uzak durması beklenir.
Genellikle Antik porfir sütunlardan dönüştürülmüş, tepesinde para bırakılabilecek oyukları bulunan dikitlerdir.
Duvarlarda oyuk şeklinde olanları da vardır. Mimari olarak, Nişan taşı, Mola taşı, Seng-i İbret (İbret taşı), Musalla Taşı, Binek taşı, Yitik taşı ve Namazgâh Kıble taşı gibi tek eser kategorisine dahil edilirler. Mimari özellikleri gibi isimleri de bölgelere göre değişiklik gösterir.
İhtiyaçgah (Türkmenistan-Aşgabat), Hayrat deliği (Konya), Hacet taşı (Kayseri), Zekat Kuyusu (Hasankeyf-Batman), Sadaka Oyuğu, Fıkara Taşı (Üsküdar) ve ihsan Kapısı gibi isimlerle de bilinirler.[3]
Bulgaristan, Bosna-Hersek, Makedonya, Tunus ve Cezayir gibi Osmanlı’nın egemen olduğu farklı coğrafyalarda izleri vardır.
İstanbul’da bir zamanlar 160 adet sadaka taşının olduğu kaynaklarda yer alır.
Bunların en meşhuru Üsküdar İmrahor Cami önünde bulunan ve Üsküdar Belediyesi tarafından korumaya alınan devşirme porfir sütun, kırmızı granitten yontulmuş sadaka taşıdır.[4]
Sadaka taşları insani yardım kuruluşlarına da ilham kaynağı olmuş, ismi 2010 yılında faaliyete geçen bir insanî yardım kuruluşuna verilmiştir.
Türkiye'deki bazı sadakataşları[değiştir | kaynağı değiştir]
| Şehir | Semt | Yer | Fotoğraf | |
|---|---|---|---|---|
| İstanbul | Doğancılar, Üsküdar | İmrahor Camisi yanı |  | |
| İstanbul | Karacaahmet | Fethi Ahmetpaşa Camisi yanı |  | |
| İstanbul | Karacaahmet | Aşçıbaşı Camisi yanı |  | |
| İstanbul | Fatih | Mehmed Ağa Camisi yanı | ||
| İstanbul | Fatih | Kasım Günani Cami karşısı | ||
| İstanbul | Kocamustafapaşa | Sümbül Efendi Camisi avlusu | ||
| İstanbul | Süleymaniye, Fatih | Süleymaniye Camisi avlusu | ||
| İstanbul | Eminönü | Yeni Cami avlusu | ||
| İstanbul | Eminönü | Nuruosmaniye Camisi avlusu | ||
| İstanbul | Eyüpsultan | Caferağa nedresesi avlusu | ||
| İstanbul | Zeytinburnu | Kazlıçeşme yanı | ||
| Kayseri | Ulu Cami | |||
| Eskişehir | Odunpazarı | Odunpazarı |  |
|
| Ankara | Samanpazarı | Kesikbaş Türbesi kuzeybatısı | ||
| Ankara | Altındağ | Yeşil Ahi Camisi girişi ve avlusu | ||
| Ankara | Hacı Bayram Türbesi | |||
| Ankara | Ayaş ilçesi | Ayaş Ulu Cami batı kapısı | ||
| Kırklareli | Lüleburgaz ilçesi | Sokullu Mehmet Paşa Camisi son cemaat yeri | ||
| Sivas | Kale Camisi kuzey doğusu | |||
| Samsun | Bafra ilçesi | Bafra Büyük Cami avlusu giriş kapısı | ||
| Yozgat | Çopanoğlu Camisi avlusu kuzeydoğu dış köşesi | |||
| Çankırı | Çivitçioğlu Medresesi giriş kapısı sağ tarafı | |||
| Manisa | Salihli ilçesi | Salihli Camisi kuzeydoğu dış köşesi | ||
| Çorum | Çorum Ulu Cami avlusundaki şadırvanın önü |
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Sadaka taşı. 19 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tdk.gov.tr. Erişim Tarihi:17.10.2016
- ^ Acun, Hakkı: Taş, TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İst. 2012, c.40, s.143
- ^ Sevim, Nidayi. Medeniyetimizde Toplumsal Dayanışma ve Sadaka Taşları, Kitapdostu, İst. 2010, s.83-114
- ^ Özemre, Ahmet Yüksel. Üsküdar Ah Üsküdar, Kubbealtı Neşriyat, İst. 2007, s.96