Bitlis (il)

Koordinatlar: 38°31′33″K 42°23′16″D / 38.52583°K 42.38778°D / 38.52583; 42.38778
Bu madde Bitlis il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Bitlis (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.
Bitlis
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • ValiOktay Çağatay [1]
Yüzölçümü
 • Toplam8294 km²
Nüfus
 • Toplam338.023
 • Yoğunluk42/km²
 • Kır
148.648
 • Şehir
189375
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu434
İl plaka kodu13

Bitlis İli, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Murat-Van Bölümü'nde yer alan bir ildir.

İlin nüfusu 350.994'tür. Bu nüfusun %65,1'i şehirlerde yaşamaktadır (2020 sonu). İlin yüzölçümü 8.294  km2'dir. İlde  km2'ye 42 kişi düşmektedir. (Bu sayı Güroymak'ta 94’dür.) İlde yıllık nüfus artış oranı  %0,83 olmuştur.[3] İl merkezinin denizden yüksekliği 1637 metredir.

04 Şubat 2021 TÜİK verilerine göre 7 ilçe, 13 belediye, bu belediyelerde 123 mahalle, ayrıca 348 köy bulunmaktadır.[3]

İsmi Makedonya Kralı Büyük İskender’in şehirdeki kaleyi yaptırttığı komutanlarından Bedlis’ten gelmektedir. Tarihsel yapıların ağırlıkta olduğu bir vadi içinde kurulduğundan “Vadideki Güzel Şehir” diye anılır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitlis M.Ö. 1400 yıllarından itibaren Urartular’ın yerleşim alanıydı. M.Ö. 1280 yılında Asur Krallarından I. Salmanassar devrinden sonra, Van Gölü çevresindeki dağlık alanlara yerleşen Urartular, MÖ11. yüzyıla kadar Urartular’ın yurdu olmaya devam etmiş ve 7. Yüzyıla kadar Asurlular, 6. Yüzyıla kadar ise Medler’in yönetimi altında kalmıştır. Bitlis, daha sonra Pers Krallığı'nın kurulması ile 2. Darius tarafından ele geçirilmiştir. MÖ 4. yüzyılda Makedonya Kralı Büyük İskender’in yönetimi altına giren ve MS 2. yüzyılda Roma İmparatoru Trajan tarafından ele geçirilen Bitlis, 7. yüzyıla kadar Doğu Roma yönetiminde kaldı.

Türkler’in 10. yüzyılla birlikte başlayan Anadolu akınları sırasında önemli bir uğrak yeri haline gelen ve bu tarihlerde Alp Arslan ve ordularını Ahlat’ta konuk eden Bitlis'in Türklerin Anadolu’ya açılmasında çok önemli bir rolü de üstlenmiş oldu. 13. Yüzyılda Eyyübiler ve daha sonra Harzemşahlar ve Moğollar'ın saldırısına uğrayan ve 1514 yılındaki Çaldıran Muharebesi'yle Osmanlı egemenliğine giren Bitlis, Osmanlı İmparatorluğu’nun idaresi altında ilim, sanat ve kültür merkezi haline geldi. I. Dünya Savaşı esnasında bir süre Çarlık Rusya’nın işgali altında kalan Bitlis, Cumhuriyet'in ilanından sonra il yapıldı. Bitlis adını Bedlis'ten almıştır.

İlçeler[değiştir | kaynağı değiştir]

04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 7 İlçe, 13 belediye, bu belediyelerde 123 mahalle ve ayrıca 348 köy vardır.

Yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Bitlis'in ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclisleri oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümeni'ni seçer.  

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Bitlis Valisi, 1970-Rize doğumlu Erol Karaömeroğlu’dır. Ağustos 2023’de Sinop Valisi iken atanmıştır.[4]

Bitlis Belediye Başkanı, 1975-Bitlis doğumlu Nesrullah Tanğlay (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %43,81 oy oranıyla seçilmiştir.[5]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Bitlis İl Genel Meclisi üye sayısı, 13 AK PARTİ, 9 HDP, 1 SAADET ve 1 DP olmak üzere 24’dür. Bitlis Belediye meclisi ise 14 AK PARTİ, 8 HDP ve 3 SAADET olmak üzere 25 üyeden oluşur.[6]

2018 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Bitlis'in  Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki üye sayısı 3'tür: AK PARTİ ( Cemal Taşar ve Vahit Kiler) ve HDP (Mahmut Celadet Gaydalı).[7]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2023 verileri [8])

Bitlis ili nüfusu: 353.988'dir. Bu nüfusun %68,89'u şehirlerde yaşamaktadır (2022 sonu). İlin yüzölçümü 8.294 km2'dir. İlde km2'ye 43 kişi düşmektedir. (Bu sayı Güroymak'ta 94’dür.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 0,49 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Tatvan (% 2,36)- Mutki(% -3,39)

06 Şubat 2023 TÜİK verilerine göre 7 İlçe, 13 belediye, bu belediyelerde 123 mahalle, ayrıca 348 köy bulunmaktadır.

2022 yılı sonunda Bitlis ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus

2021

Nüfus

2022

Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[9]

 km2'ye

düşen kişi

Adilcevaz 30.123 29.541 -1,95 2 15 28 12.371 17.170 58,12 1586 19
Ahlat 42.131 42.810 1,60 2 15 26 9.978 32.832 76,69 1153 37
Güroymak 48.536 48.576 0,08 3 28 26 12.991 35.585 73,26 515 94
Hizan 32.586 31.833 -2,34 1 10 75 19.006 12.827 40,29 1021 31
Merkez 71.077 72.120 1,48 2 22 76 14.463 57.657 79,95 1064 68
Mutki 30.940 29.910 -3,39 2 11 60 24.204 5.706 19,08 1069 28
Tatvan 96.884 99.198 2,36 1 22 57 17.095 82.103 82,77 1885 53
Bitlis 352.277 353.988 0,49 13 123 348 110.108 243.880 68,89 8.293 43

İlin yıllara göre nüfusları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bitlis il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1940[10] 68.825 62
  %25     17.114
51.711     %75  
1945[11] 71.950 62 %5
  %23     16.899
55.051     %77  
1950[12] 88.634 62 %23
  %21     18.947
69.687     %79  
1955[13] 111.187 65 %25
  %26     28.465
82.722     %74  
1960[14] 128.966 66 %16
  %27     34.270
94.696     %73  
1965[15] 154.069 64 %19
  %28     43.813
110.256     %72  
1970[16] 185.473 63 %20
  %32     59.939
125.534     %68  
1975[17] 218.305 63 %18
  %35     76.702
141.603     %65  
1980[18] 257.908 58 %18
  %36     93.757
164.151     %64  
1985[19] 300.843 53 %17
  %40     119.626
181.217     %60  
1990[20] 330.115 53 %10
  %43     142.947
187.168     %57  
2000[21] 388.678 49 %18
  %56     219.511
169.167     %44  
2007[22] 327.886 55 -%16
  %55     179.260
148.626     %45  
2008[23] 326.897 55 -%0
  %52     168.824
158.073     %48  
2009[24] 328.489 55 %0
  %51     168.988
159.501     %49  
2010[25] 328.767 56 %0
  %51     168.787
159.980     %49  
2011[26] 336.624 55 %2
  %53     178.788
157.836     %47  
2012[27] 337.253 55 %0
  %54     182.939
154.314     %46  
2013[28] 337.156 55 -%0
  %55     184.454
152.702     %45  
2014[29] 338.023 55 %0
  %56     189.375
148.648     %44  
2015[30] 340.449 55 %1
  %57     194.928
145.521     %43  
2016[30] 341.225 55 %0
  %58     197.747
143.478     %42  
2017[30] 341.474 55 %0
  %58     199.202
142.272     %42  
2018[30] 349.396 55 %2
  %59     205.566
143.830     %41  
2019[30] 348.115 55 -%0
  %59     206.402
141.713     %41  
2020[30] 350.994 55 %1
  %60     210.118
140.876     %40  
2021[30] 352.277 55 %0
  %61     215.420
136.857     %39  
2022[30] 353.988 55 %0


Konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[31] Alanı km² Rakım mt. Merkeze Uzaklık km[32] Ulaşan Yollar[32]
Bitlis Merkez   1.064 1.637   / -13, ,
Adilcevaz 1953 1.586 1.683 85 / -11,
Ahlat Cumh.önce 1.153 1.703 62 / -11, ,
Güroymak 1987 515 1.308 33 -31
Hizan 1936 1.021 1.472 52 => => =>
Mutki Cumh.önce 1.069 1.486 21 -13=>
Tatvan 1936 1.885 1.656 25 -32, / -12
BİTLİS 1935 8.294

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Bitlis'te spor

2018-19 sezonunda BAL'da Özgüzeldere Spor yer almaktadır.Türkiye Bayanlar Voleybol İkinci Ligi de Bitlis Gençlik Spor (çekildi), erkeklerde TÜRŞAD yer almaktadır. Türkiye Erkekler Voleybol Bölgesel Ligi'nde 2 takım bulunmaktadır.

Futbol Türkiye Kupası'nda Özgüzeldere Spor, 3. turda Kastamonuspor 1966' a elenmiştir.

Bitlis'in önemli spor tesisleri: Bitlis 8 Ağustos Stadyumu (2.550), Tatvan Spor Salonu (500), Merkez Çiftkaya, Rahvan, Dideban, Tatvan Nemrut ve Yumurtatepe, Ahlat Serinbayır olmak üzere 7 adet kayak merkezi bulunmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018. 
  2. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  3. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Güncel Nüfus Değerleri isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Şubat 2020. 
  10. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  11. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  14. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  15. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  28. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  29. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  30. ^ a b c d e f g h
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Bitlis Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Bitlis Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Bitlis Nüfusu". nufusubu.com. 
  31. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  32. ^ a b karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"http://www.turkcewiki.org/w/index.php?title=Bitlis_(il)&oldid=30563103" sayfasından alınmıştır